W dniach 6–7 września 2023 r. w Bukareszcie w Rumunii odbędzie się 8. Szczyt i Forum Biznesu Inicjatywy Trójmorza, w którym udział weźmie prezydent Andrzej Duda. Głównym tłem szczytu Inicjatywy Trójmorza będzie trwająca wojna rosyjsko-ukraińska. Mimo uregulowania relacji między 3SI a Ukrainą podczas ubiegłorocznego szczytu w Rydze, państwa 3SI nie prezentują jednolitego stanowiska wobec rosyjskiej agresji. Najbardziej kontrowersyjne podejście od początku konfliktu charakteryzuje Węgry, natomiast stosunkowo powściągliwą postawę pokazuje stawiająca na neutralność Austria. Trwająca od ponad roku wojna rosyjsko-ukraińska zmieniła także sytuację energetyczną w regionie 3SI – obecnie większość państw pozyskuje surowce energetyczne z innych kierunków niż rosyjski.

Rumunia po raz pierwszy gościła szczyt Inicjatywy Trójmorza w 2018 r., stała się jedną z głównych sił napędowych tego formatu regionalnej współpracy. Znalazło to swój wyraz w przełomowych dla dalszego rozwoju 3SI rezultatach szczytu, obejmujących m.in. utworzenie listy priorytetowych projektów infrastrukturalnych, energetycznych i cyfrowych dla regionu oraz podpisanie listu intencyjnego dotyczącego powołania wspólnego funduszu inwestycyjnego. Decyzja o ponownym przyjęciu roli gospodarza szczytu 3SI przez Rumunię w 2023 r. postrzegana jest jako wyraz jej dalszego, silnego zaangażowania w ten format współpracy regionalnej. Tym bardziej, że wciąż nie wszystkie państwa uczestniczące w 3SI podjęły się tej roli (Austria, Czechy, Litwa, Słowacja i Węgry).

Podczas ostatniego szczytu w Rydze swój akces zgłosiła Ukraina, ale również przedstawiciele państw z ” Bałkanów Zachodnich i z południowej Europy”. „Szerszą współpracą są również zainteresowani przedstawiciele państw z dalekiej Azji, dla których bardzo ważna jest współpraca gospodarcza, biznesowa, infrastrukturalna i inwestycyjną z państwami Trójmorza. Bardzo prawdopodobne jest, że podczas tegorocznego szczytu w Bukareszcie do inicjatywy Trójmorza dołączy Grecja. Polska ma nadzieję, że Grecja przyłączy się do Inicjatywy Trójmorza i będzie uczestniczyć w budowie połączeń komunikacyjnych oraz sieci kolejowych, które połączą północną i południową Europę.

Grecja nie przystąpiła od razu do inicjatywy Trójmorza, choć była do niej zaproszona. Głównym powodem było to, że kiedy w 2015 roku powoływano do życia format współpracy, kraj był pogrążony w kryzysie gospodarczym. Dlatego ówczesny rząd Ciprasa nie zdecydował się na członkostwo w projekcie Trójmorza.

W 2021 roku prezydent Grecji Katerina Sakellaropoulou uczestniczyła jako gość w szczycie Trójmorza, który odbył się w Sofii. Należy zauważyć, że Grecja to istotna brama do wschodniej części Morza Śródziemnego ale również punkt połączeń transportowych oraz ważny punkt geopolityczny. A to odgrywa ogromną rolę, z racji tego, że jest duży problem z jednym z istotnych mórz Trójmorza, czyli z Morzem Czarnym, gdzie panuje obecnie duża niestabilność. Nie wiadomo, jak bardzo i jak długo agresywna polityka rosyjska będzie szkodzić szlakiem transportowym i jednostkom, przepływającym przez Morze Czarne. Grecy są bardzo zainteresowani Via Carpatią. Jest to droga stworzona także dla nich, bo jedna z odnóg ma się kończyć w Salonikach. Należy też zauważyć, że Grecja posiada port w Pireusie, Ateny od lat zabiegają o możliwość ekspansji na rynki Europy Środkowej.

Szczególnie zainteresowana przystąpieniem Grecji do Inicjatywy Trójmorza jest Bułgaria. Jest to dla niej istotne ze względu na transport rurociągowy oraz greckie terminale LNG. Nie jest to zaskakujące, ponieważ Grecja posiada dwa terminale LNG. Przez jej terytorium przebiegać będzie również Południowy Korytarz Gazowy. Bułgaria jest bardzo zainteresowana wykorzystaniem tych możliwości, zwłaszcza że sąsiednia Grecja mogłaby stać się głównym dostawcą gazu ziemnego należy zauważyć, że we wschodniej części Morza Śródziemnego są duże złoża gazu ziemnego to sprawia, że Grecja może stać się ważną częścią projektu Trójmorza . Należy podkreślić, że Grecja staje się coraz ważniejszym ośrodkiem chińskich interesów w Europie. W tym kontekście warto wspomnieć o inwestycji w Porcie Pireus. Chińska spółka COSCO Shipping jest największym udziałowcem tego greckiego portu (posiada 67% udziałów). W ubiegłym roku firma Ocean Rail Logistics (również należąca do COSCO Shipping) nabyła 60% udziałów w spółce PEARL, która między innymi organizuje pociągi kontenerowe z Portu Pireus w głąb Europy Środkowo-Wschodniej, czyli do Bułgarii, Rumunii, Serbii, Węgier, Austrii, Czech i Słowacji. Chińczycy finansują także modernizację linii kolejowej Belgrad – Budapeszt. W przyszłości projekt ten zostanie rozszerzony do greckiej granicy.

Wiele krajów dostrzega wysoki potencjał projektu Trójmorza i upatruje we współpracy z tym formatem realizację swoich interesów.

Przede wszystkim to pokazuje, że region Europy Środkowej staje się coraz ważniejszy i coraz bardziej dostrzegany na świecie. Przyłączenie się Grecji do Trójmorza będzie bez wątpienia korzystne dla wszystkich państw należących do Inicjatywy Trójmorza.

Źródła:

https://www.euractiv.com/section/politics/news/three-seas-initiative-to-enlarge-with-greece-says-romanian-president/( 02.09.2023)

https://intermodalnews.eu/2021/06/16/greece-a-promising-member-of-the-three-seas-initiative/ ( 02.09.2023)

https://www.atlanticcouncil.org/blogs/energysource/a-three-seas-chamber-of-commerce-could-enhance-energy-diversification-across-central-and-eastern-europe/ (01.09.2023)

https://ies.lublin.pl/en/comments/the-three-seas-initiative-after-the-riga-summit-a-new-status-of-cooperation-with-ukraine-and-the-support-of-the-united-states/ (31.08. 2023)

https://www.pap.pl/aktualnosci/przydacz-sa-plany-rozszerzenia-inicjatywy-trojmorza (31.08.2023)

Paweł Rudnik

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.