W dniach 6-7 września w Bukareszcie odbędzie się Szczyt i Forum Biznesu Inicjatywy Trójmorza (3SI). Tematem spotkania będzie przede wszystkim sytuacja geopolityczna w Europie Środkowej i Wschodniej oraz bezpieczeństwo energetyczne. Nieodłączne będą także sprawy dywersyfikacji źródeł energii, w tym wykorzystania energii jądrowej.

Po wycofaniu się Rosji z umowy zbożowej priorytetem państw 3SI jest dalszy rozwój połączeń drogowych i kolejowych. Rozbudowana infrastruktura kolejowa łącząca Ukrainę i inne kraje Europy pozwoliłaby osłabić konsekwencje wypowiedzenia przez Moskwę wspomnianego porozumienia. Niemniej jednak uczestnictwo Ukrainy w Inicjatywie jest symboliczne, gdyż pełnią praw w ramach 3SI z założenia dysponują wyłącznie państwa członkowskie UE. Niepodważalnym atutem Ukrainy jest cyfrowe know-how, inteligentne sieci energetyczne (tzw. smart grids) oraz największy w Europie system podziemnych magazynów gazu.

Chociaż kraje Trójmorza w różnym stopniu przyczyniają się do rozwoju formatu, najpoważniejszym wyzwaniem jest wykorzystanie obecnego zaangażowania do dokończenia trwających projektów. Dotychczas status partnera Inicjatywy zyskały takie kraje jak Gruzja, Mołdawia i Grecja. Wszystkie wyżej wymienione, a także Ukraina, wyraziły chęć dołączenia do tego formatu współpracy w regionie. Greckie władze dotychczas niejednokrotnie zapowiadały, że ich priorytetem jest zacieśnienie współpracy w ramach 3SI.

Oczekuje się także, że podczas dwudniowego szczytu w Bukareszcie do państw Inicjatywy Trójmorza dołączy Grecja. Zdecydują o tym czynniki takie jak kapitał, jaki rząd w Atenach może wnieść do Inicjatywy oraz możliwe inwestycje. Po przystąpieniu Grecji do Inicjatywy Trójmorza format zyskałby dostęp do kolejnego akwenu. Greckie terminale LNG spotkały się ze szczególnym zainteresowaniem ze strony Bułgarii i Rumunii, których władze poszukują nowych źródeł energii i drastycznie ograniczają import rosyjskiego gazu.

Nadchodzący szczyt może zainteresować podobnie nastawionych partnerów Trójmorza takich jak Korea Południowa, Arabia i Saudyjska i Japonia. Polska zresztą od jakiegoś czasu stanowi atrakcyjny rynek dla koreańskich inwestycji. W 2022 r. wkład Polski wyniósł około 750 mln euro1. Jeden z najnowszych projektów zakłada budowę głębokowodnego terminalu kontenerowego w Świnoujściu. Inwestycję u wybrzeża Morza Bałtyckiego zrealizuje belgijsko-katarskie konsorcjum. Nowi partnerzy Inicjatywy mogą przyczynić się do jej dynamicznego rozwoju. W 2020 r. Fundusz Inwestycyjny Inicjatywy Trójmorza pozyskał dodatkowe 20 mln euro zobowiązań, złożonych przez Bułgarski Bank Rozwoju. Podobne wsparcie zadeklarował także węgierski rząd.

Warto przyjrzeć się także roli Stanów Zjednoczonych w Inicjatywie Trójmorza. Ponadto, oczekuje się, że w trakcie szczytu powróci forum Partnerstwa na rzecz Transatlantyckiej Współpracy Energetyczno-Klimatycznej (P-TECC), które podczas szczytu w Bukareszcie w 2018 r. zaproponował ówczesny sekretarz energii USA Rick Perry. Amerykański kongres przegłosował dwie ustawy zakładające wartą 500 mln dolarów pomoc dla krajów Europy Wschodniej w dążeniach na rzecz dywersyfikacji źródeł energii i uniezależnienia się od rosyjskich dostaw węglowodorów (European Energy Security and Diversification Act w 2019 r. oraz Responding to the Energy Security Crisis in Ukraine and Europe (RESCUE) w 2023 r.)2. Jak na razie nie wiadomo, na co przeznaczone zostaną wspomniane środki, tym bardziej jeśli kraje regionu mają uniezależnić się od dotychczasowych dostaw energii za sprawą inwestycji w projekty Trójmorza lub pokrewne.

Podsumowanie

Każdy kolejny szczyt Inicjatywy Trójmorza stawia przed jej członkami nowe zadania i cele. Niemniej jednak, istnieje wspólne porozumienie co do tego, że pomimo postępu, jaki poczyniono, wciąż jest wiele do zrobienia. Pandemia Covid-19 oraz trwająca wojna w Ukrainie nie raz podważyły zaangażowanie państw Trójmorza. Pewne jest za to, że kraje regionu stale dążą do rozwoju, aczkolwiek w różnym tempie.

Jednymi z ważnych zagadnień, których nie omówiono w pełni podczas szczytu, jest problem zanieczyszczenia oraz kwestia zielonych gazów. Tymczasem może to negatywnie przełożyć się na zainteresowanie potencjalnych inwestorów, a także poziom życia mieszkańców.

Chociaż kraje Trójmorza dążą do wypracowania konsensusu, każdy z nich ma inne priorytety. Polska skupia się na połączeniach infrastrukturalnych, Bułgaria i Węgry naciskają na kwestie energetyczne, natomiast kraje bałtyckie wykorzystują swój potencjał, by usprawnić połączenia cyfrowe. Gospodarzem przyszłorocznego, dziewiątego już, szczytu Trójmorza będzie Litwa, co świadczy o silnym zaangażowaniu państw bałtyckich w ten format współpracy w regionie.

Bibliografia

1. Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, „Cyfrowe inwestycje podstawą rozwoju Inicjatywy Trójmorza” (10 maja 2021 r.). https://www.gov.pl/web/diplomacy/digital-investment—a-bedrock-of-development-of-the-three-seas-initiative

2. US Senate Foreign Relations Committee “Menendez, Risch Introduce Bipartisan Legislation to Promote European Energy Security” (1 sierpnia 2023 r.). https://www.foreign.senate.gov/press/dem/release/menendez-risch-introduce-bipartisan-legislation-to-promote-european-energy-security

3. Lewkowicz Łukasz, Gołębiowska Marlena, “Preparations for the Three Seas Initiative Bucharest summit: 3SI countries in response to Russian aggression in Ukraine” Institute of Central Europe (15 maja 2023 r.). https://ies.lublin.pl/en/comments/preparations-for-the-three-seas-initiative-bucharest-summit-3si-countries-in-response-to-russian-aggression-in-ukraine

Katja-Elisabeth Herrmann

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.