Od momentu powstania w 2015 r. Inicjatywa Trójmorza (3SI lub TSI) stopniowo rozkwitała w krajach Trimarium, zbierając coraz większe wsparcie od podmiotów prywatnych i stając się w centrum uwagi ośrodków badawczych. Kraje takie jak Polska, Chorwacja i Czechy nieustannie wspierały Inicjatywę, co w konsekwencji prowadziło do jej stopniowego rozwoju.

Główne cele wzmocnienia współpracy, zwłaszcza w dziedzinie infrastruktury, energii i bezpieczeństwa, są napędzane przez dwie podstawowe narracje. Po pierwsze, członkowie pomiędzy Morzem Bałtyckim a Adriatykiem nadal czują się zagrożeni bliskością terytorialną i zależnością energetyczną od Rosji. Po drugie, nie ulega wątpliwości, że polityka w Brukseli w dużej mierze zdeterminowała kurs polityczno-gospodarczy krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Kraje Inicjatywy Trójmorza stanowią mniej więcej jedną trzecią całkowitej powierzchni i ludności UE, jednak wytwarzają tylko około 10% PKB bloku. W tym duchu istnieje duże zainteresowanie wzmacnianiem siły gospodarczej regionu. Ponadto realizacja projektów infrastrukturalnych na osi północ-południe, które potencjalnie mogłyby konkurować z już istniejącymi korytarzami wschód-zachód dodatkowo motywuje do inwestowania w regionie.

Niemcy nie są oficjalnym członkiem Trójmorza, jednak zainteresowanie inicjatywą zainteresowały się od czasu jej wdrożenia w 2016 roku. do Unii Europejskiej i konkurencyjne wobec Niemiec. Nie ma wątpliwości, że Berlin patrzył na projekt z brakiem zainteresowania i konfliktową nieufnością, zakorzenioną w dwóch obawach. Po pierwsze, rosnące zainteresowanie USA regionem i nieustające wsparcie gospodarcze. Ponadto USA Krytyka Nord Stream 2 i niemieckich wydatków obronnych poniżej 2% celu NATO pogłębiła obawy. Krytyka ta połączyła dwa aspekty niemieckiej polityki zagranicznej.

Przypomnijmy, że gdy prezydent USA Donald Trump uczestniczył w drugim spotkaniu Inicjatywy Trójmorza w Warszawie, otwarcie wypowiedział się przeciwko Niemcom w sprawie Nord Stream 2. W konsekwencji Niemcy obawiały się, że TSI stanie się narzędziem wpływu USA we wschodniej części Unii. W sumie ma służyć do zwiększania swojej obecności gospodarczej poprzez import gazu z USA. Obecnie nie ma wątpliwości, że nie tylko Niemcy i USA obserwują potencjał w regionie, ale także kraje takie jak Chiny poparły inwestycje prywatne w Europie Środkowo-Wschodniej. Rzeczywiście, takie rozważania były uważnie obserwowane w kontekście wojny handlowej USA-Chiny i jej wpływu na region TSI.

Mimo to oficjalne oświadczenie zapewnia, że inicjatywa ma być komplementarna, a nie konkurująca z UE. Dlatego też Niemcy po raz pierwszy wzięły udział w Szczycie TSI 2018 w Bukareszcie. Stopniowo „w oczach Niemiec TSI nabrała nowego wymiaru, gdy zainteresowały się nią USA, zwłaszcza po udziale prezydenta Donalda Trumpa w szczycie w Warszawie w 2017 roku”.

Jako zaangażowany partner w inicjatywę Niemcy powinny kontynuować swoje życzliwe zaangażowanie, ponieważ są kluczowym partnerem handlowym większości krajów TSI (z wyjątkiem Litwy, Łotwy i Estonii). W związku z tym „udział Niemiec, największego państwa członkowskiego UE, dodatkowo wzmacnia inicjatywę”. Według byłego ministra spraw zagranicznych Niemiec Heiko Maasa „Niemcy są gotowe zwiększyć swoje zaangażowanie w ramach Inicjatywy Trójmorza – na przykład poprzez wspieranie projektów w dziedzinie energii odnawialnej”. Powiedziawszy to, nie można pominąć faktu, że TSI opracowała obecnie element geostrategiczny, podkreślany przez ekspertów niemieckich i amerykańskich. Jako jeden z głównych filarów Inicjatywy, bezpieczeństwo energetyczne stało się powracającym tematem dyskusji podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku. W rzeczywistości wojna zmieniła krajobraz energetyczny w całej Europie. Obecnie polityka energetyczna jest postrzegana jako środek wspierania spójności w UE. W tym kontekście wydaje się, że nastąpiła zmiana w niemieckiej ocenie TSI po oficjalnym wycofaniu gazociągu Nord Stream 2.

W związku z tym niemiecka polityka zagraniczna stanie się teraz bardziej otwarta na dialog polityczny z 12-krajowymi członkami 3SI. Z ekonomicznego punktu widzenia niemieckie inwestycje i obecność mają być ukierunkowane na dwa główne obszary w ramach funduszu inwestycyjnego 3SI, a mianowicie energetykę i cyfryzację. W związku z tym Niemcy zamierzają stać się aktorem geoekonomicznym w regionie. Jednak ten scenariusz nadal będzie napotykał na opór Polski, gdyż potęga gospodarcza Niemiec jest prawie dwukrotnie większa niż 12 uczestniczących krajów. Mimo to Inicjatywa Trójmorza jest z pewnością okazją dla Niemiec, by ponownie zająć pozycję zwolennika mniejszych państw członkowskich UE i orędownika silniejszej Unii.

Katja-Elisabeth Herrmann Eufracio

Źródła:

Carafano James Jay, “The untapped potential of the Three Seas Initiative” Geopolitical Intelligence Services AG (August 10, 2022) Available at <https://www.gisreportsonline.com/r/three-seas-initiative-2/>

Fritz Philipp, “A Nudge in the Right Direction Tackling the Diverging Interests in the Three Seas Initiative” Visegrad Insight  (January 15, 2021) Available at: <https://visegradinsight.eu/nudge-in-the-right-direction-three-seas-initiative/>

Dahl Martin, “Evolution of Germany’s Stance Regarding the Three Seas Initiative” Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej 17 (2019), z. 3, s. 65-77, DOI:10.36874/RIESW.2019.3.4. Available at  <https://ies.lublin.pl/wp-content/uploads/2020/08/riesw_2019-3-04.pdf>

Hasselbach Christoph and Rosalia Romaniec, “Berlin takes a new approach to the Three Seas Initiative” Die Deutsche Welle (June 5, 2019) Available at <https://www.dw.com/en/berlin-takes-a-new-approach-to-the-three-seas-initiative/a-49076663>

Lang Kai-Olaf, “Die Drei-Meere-Initiative: wirtschaftliche Zusammenarbeit in geostrategischem Kontext Deutschland sollte sein Engagement auch aus außenpolitischen Gründen verstärken” Stiftung Wissenshaft und Politik (SWP) (February 16, 2021)  Available at: < <https://www.swp-berlin.org/en/publication/die-drei-meere-initiative-wirtschaftliche-zusammenarbeit-in-geostrategischem-kontext>

Three Seas Initiative, “The Three Seas Initiative Story” (Updated 2022)  Available at: <https://3seas.eu/about/threeseasstory>

Three Seas Initiative, “President of Germany: the initiative has huge potential to create synergies and thus provide important added value to the region” Dostępne na: https://3seas.eu/media/news/president-of-germany-the-initiative-has-huge-potential-to-create-synergies-and-thus-provide-important-added-value-to-the-region?lang=en

Żornaczuk Tomasz, “Germany and the Three Seas Initiative”  Polish Institute of Foreign Affairs (PISM) (August 22, 2019) Available at: <https://pism.pl/publications/Germany_and_the_Three_Seas_Initiative>

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.