Obecnie Bułgaria realizuje najmniej projektów wśród państw Inicjatywy Trójmorza – jedynie trzy. Od szczytu w Bukareszcie w 2018 r. nie wprowadziła żadnych nowych inicjatyw czy zmian poza autostradą czarnomorską w 2021 r., która jest częścią VIII paneuropejskiego korytarza transportowego Durres – Elbasan – Skopje – Sofia – Płowdiw – Burgas – Warna. W okresie od kwietnia 2021 r. do kwietnia 2023 r. wybory parlamentarne odbyły się w Bułgarii aż pięciokrotnie, co przyczyniło się do zastoju tego kraju w działaniach w ramach Inicjatywy Trójmorza. Z uwagi na powstawanie kilku rządów tymczasowych, zmiany polityczne w Bułgarii w ciągu ostatnich dwóch lat nie pozwoliły na rzeczywistą realizację planowanych projektów. W konsekwencji Inicjatywa Trójmorza przesunęła się na niższe miejsce w hierarchii krajowych priorytetów.

Geopolityka stale wpływa na rozwój projektów w regionie, a bezpieczeństwo energetyczne oraz dywersyfikacja źródeł energii to kluczowe kwestie dla większości krajów Europy Wschodniej. W 2022 r. Bułgaria pokrywała 76% swojego zapotrzebowania na gaz z dostaw z Rosji1, stając się tym samym jednym z krajów najbardziej od nich zależnych na południowym wschodzie Europy. Zużycie gazu ziemnego w Bułgarii jest jednak stosunkowo niskie w porównaniu z energią jądrową, która stanowi główne źródło zasilania kraju. Bułgaria posiada również pokaźne złoża gazu ziemnego, w tym położone na Morzu Czarnym pole gazowe Galata.

Projekty w sektorze energetycznym są kluczowe dla partnerów Inicjatywy Trójmorza, zwłaszcza w zakresie inwestycji w terminale LNG. Bułgaria z zainteresowaniem obserwuje potencjalne włączenie się Grecji w projekty terminali i sektora gazowego w ramach Trójmorza. Długoletnia zależność Bułgarii od gazu z Rosji skłoniła ten kraj do poszukiwania alternatywnych źródeł energii, zwłaszcza w obszarze LNG. W tym kontekście na znaczeniu zyskuje węzeł gazowy w Komotini w Grecji. Nowy interkonektor współdziała z niedawno oddanym do użytku Gazociągiem Transadriatyckim, który transportuje gaz z Azerbejdżanu. Dodatkowo, dostawy LNG, które docierają drogą morską, pochodzą prawdopodobnie z Kataru, Algierii oraz Stanów Zjednoczonych2. Dlatego też włączenie Grecji do Inicjatywy jest z pewnością celnym posunięciem, na który Bułgarzy będą czekać z niecierpliwością podczas kolejnego szczytu w Bukareszcie.

Rumena Filipova, przewodnicząca i współzałożycielka instytutu Global Analytics w Bułgarii komentuje, że kraj ten ma niewykorzystany potencjał we wszystkich trzech filarach inicjatywy (energia, transport i cyfryzacja). Jednak zarówno krajowa niepewność polityczna, jak i regionalny krajobraz geopolityczny poważnie utrudniły materializację tego potencjału. Jeśli chodzi o wydatki na badania i rozwój, Bułgaria wykazała stały wzrost z 15,9% w 2006 r. do 52,5% w 2016 r. (około 230,2%)3. Mimo to Bułgaria i sąsiadująca z nią Rumunia pozostają w czołówce krajów o najniższym wskaźniku innowacyjności w Europie. Obecnie jedną z głównych sił napędowych gospodarki Bułgarii jest sektor technologiczny. Około 10000 firm ICT prowadzi działalność w kraju – głównie w stolicy, Sofii.

Bułgaria aktywnie dąży do przyciągania młodych, obiecujących talentów, tworząc fundusz innowacji skierowany przede wszystkim na wsparcie start-upów oraz rozwijanie koncesji i partnerstw publiczno-prywatnych4. Po zabezpieczeniu kapitału w wysokości 5 miliardów euro, projekt ma być realizowany we współpracy z sąsiednią Rumunią. Informacje na ten temat przedstawiono podczas spotkania między tymczasowym ministrem administracji cyfrowej Bułgarii, Georgim Todorovem, tymczasowym ministrem innowacji, Alexandrem Pulevem, a także rumuńskim ministrem badań, innowacji i cyfryzacji, Sebastianem Burdują, które miało miejsce w rumuńskim parlamencie.

W świetle powyższych informacji Bułgaria wyrasta na nowego gracza w regionie Europy Południowo-Wschodniej. Chociaż bułgarski sektor teleinformatyczny

dynamicznie się rozwija, jego postępy nie znajdują jeszcze odzwierciedlenia w działaniach w Inicjatywie Trójmorza. Spośród trzech głównych projektów prowadzonych w kraju, dwa dotyczą transportu, żaden natomiast nie dotyczy cyfryzacji. Dla porównania, cyfrowa gałąź Trójmorza stanowi zaledwie 14% inicjatyw, podczas gdy transport to aż 49%. Ten brak docenienia sektora teleinformatycznego powinien stać się ważnym punktem dyskusji podczas nadchodzącego szczytu.

Mimo wyzwań geopolitycznych towarzyszących szczytowi i forum biznesowemu w Sofii w 2021 roku, liderzy państw Trójmorza uznali je za udane. Jednak jednym z głównych problemów, przed którymi stoi Bułgaria w kontekście Trójmorza, jest niewystarczające zaangażowanie publiczne oraz brak inwestycji krajowych ze strony sektora prywatnego. Dopiero w 2020 roku Bułgarski Bank Rozwoju (BDB) zainwestował dodatkowe 20 mln euro w Fundusz Inwestycyjny Inicjatywy Trójmorza, dołączając w ten sposób do Polski, Rumunii, Estonii, Łotwy, Słowenii i Węgier jako jedno z głównych państw-inwestorów.

Oczekuje się, że Fundusz Innowacji, zarządzany przez Bułgarski Bank Rozwoju, będzie kontynuatorem dialogu pomiędzy Bułgarią a Rumunią w trakcie nadchodzącego szczytu w Bukareszcie w 2023 roku. Bułgaria zamierza również przeznaczyć 3,3 mln euro na realizację 21 nowatorskich projektów. Te inicjatywy będą głównie skoncentrowane na technologiach cyfrowych, mechatronice i zielonych technologiach, a ich finansowanie zapewni bułgarskie Ministerstwo Innowacji i Rozwoju.

Jako kolejny przykład zaangażowania Bułgarii w innowacje, szczególnie w dziedzinie czystej energii i bezpieczeństwa energetycznego, można podać cementownię Devnya. Ta spółka, będąca częścią grupy Heidelberg Materials, realizuje projekt finansowany przez Fundusz Innowacji Unii Europejskiej, korzystając z systemu handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla.

Wnioski

Bułgaria niewątpliwie przyjęła świeże podejście do inwestycji w dziedzinie cyfryzacji i innowacji, jednak wciąż stoi przed nią wiele wyzwań. Choć budowa autostrady czarnomorskiej w Bułgarii trwa, to zaledwie 191 z 418 km jest dostępnych od października 2022 roku. Kraj ten będzie także musiał uwzględnić oczekiwania ekologów i innych zainteresowanych stron w kontekście przyszłych projektów.

Choć Bułgaria odnosi rosnące sukcesy w sektorze teleinformatycznym, transport i energia wciąż należą do jej obszarów priorytetowych. Warto zatem rozważyć zacieśnienie współpracy między Bułgarią a krajami bałtyckimi, takimi jak Estonia i Łotwa, aby lepiej wykorzystać dostępne zasoby technologiczne.

Bibliografia

Albrycht Izabela, Krševan Antun Dujmović, Anushka Kaushik, Agnieszka Konkel, Iulian Popa, Michał Pilc, Marta Przywała, Ildikó Voller Szenci, Barbara Sztokfisz, The Digital 3 Seas. Mapping the challenges to overcome, Instytut Kościuszki, 2018, https://ik.org.pl/wp-content/uploads/digital3seas_initiative_roadmap_report_2018.pdf

Privacy Shield Framework, Bulgaria – Information and Communications Technologies, 2023, https://www.privacyshield.gov/ps/article?id=Bulgaria-Information-and-Communications-Technologies

Inicjatywa Trójmorza, 3 Seas Report Priority Projects, 2023, https://3seas.eu/about/progressreport?lang=en

Wesolowsky Tony, Despite Doomsday Predictions, Bulgaria Proves There Is Life After Russian Gas, RFE/RL’s Bulgarian Service, 20 maja 2022, https://www.rferl.org/a/bulgaria-life-after-russian-gas/31860510.html

Zabov Nikolay i Martina Gancheva, Innovation, E-Government Ministers: New Innovation Fund to Be Founded under Three Seas Initiative, Bulgaria News Agency, 22 maja 2023, https://www.bta.bg/en/news/economy/461346-innovation-e-government-ministers-new-innovation-fund-to-be-founded-under-thre

Ivanova Tanya, Bulgaria to provide 3.3 mln euro for 21 innovative projects, See News, 19 grudnia 2022, https://seenews.com/news/bulgaria-to-provide-33-mln-euro-for-21-innovative-projects-808737

Katja-Elisabeth Herrmann

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.