Źródło: Sorin Colac / Alamy Stock Photo 

Wstęp

Niniejszy tekst w sposób przekrojowy przedstawia szereg mechanizmów, za sprawą których Rumunia ma szansę wpłynąć na rozwój współpracy regionalnej oraz strategicznych projektów rozwojowych. Euroatlantyckie dążenia Rumunii oraz zobowiązania, jakie wobec sojuszników podjęły władze w Bukareszcie w dużej mierze odpowiadają za zainteresowanie inwestycjami oraz nawiązaniem strategicznego partnerstwa w kluczowych dziś dla Europy obszarach.

Zdolności obronne krajów Europy zweryfikowała agresywna polityka Federacji Rosyjskiej, m.in. aneksja Krymu w 2014 r. oraz inwazja Moskwy na Ukrainę. Wspólne wyzwania, z jakimi przyszło się mierzyć państwom Europy zaowocowały powstaniem nowych wielostronnych formatów współpracy. Zauważono także konieczność zmian na szczeblu światowym, by przede wszystkim zapewnić krajom bezpieczeństwo i dobrobyt, a także wspomagać ich rozwój.

Dysproporcje pomiędzy poszczególnymi regionami Europy z kolei wskazują na pilną potrzebę intensywnej współpracy pomiędzy krajami Trójmorza. Warto przy tym wyciągnąć wnioski z istniejących modeli, które opierają się na transporcie, energii, ICT oraz zarządzaniu i zarazem mogą pomóc wypracować państwom na południu i wschodzie Europy solidne ramy współpracy regionalnej.

Za sprawą wielostronnych porozumień Rumunia szybko przystosowała się do zmian oraz wydarzeń, które kształtują jej politykę oraz gospodarkę, zwłaszcza tych, gdzie motorem napędowym jest pogłębiona współpraca pomiędzy sojusznikami. Dzięki Inicjatywie Trójmorza zarówno Rumunia, jak i jej partnerzy mogli wdrożyć szereg strategii, by uatrakcyjnić lokalny rynek gospodarkę i tym samym podnieść jej konkurencyjność. Należy więc przeanalizować decyzje podejmowane przez prezydenta, rząd oraz przedstawicieli środowiska biznesu pod kątem ich użyteczności dla konkurencyjności kraju, jednocześnie biorąc pod uwagę profil Rumunii i jej interesy w regionie. Niniejsza analiza omawia interesy Rumunii w ramach Inicjatywy Trójmorza – formatu, który umocni jej pozycję lidera w regionie oraz ma szansę zwiększyć konwergencję krajowego rynku oraz sceny politycznej.

Rumunia jako promotor i uczestnik partnerstw regionalnych

Trzydzieści cztery lata po upadku komunizmu władze podejmują wysiłki na rzecz modernizacji dzisiejszej Rumunii, by umożliwić osiągnięcie celów strategicznych oraz podnieść efektywność działań politycznych zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.

Dzięki temu Rumunia mogła stawić czoła nowym strukturom władz regionalnych i skupić się na rozwoju gwarantującym bezpieczeństwo i wzrost. Za sprawą członkostwa w Unii Europejskiej i NATO Rumunia jest dziś krajem o niebagatelnym znaczeniu dla bezpieczeństwa regionalnego oraz euroatlantyckiego. Kraj cieszy się także uprzywilejowaną pozycją w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi, Polską, Francją oraz Wielką Brytanią. Ponadto, sprawna polityka zagraniczna Bukaresztu oraz szeroko zakrojona strategia bezpieczeństwa narodowego pozytywnie wpływa na wyrównywanie szans oraz regionalizację działań rozwojowych.

W trakcie dwóch kadencji prezydenta Klausa Wernera Iohannisa oraz rumuńskiej prezydencji w UE, Bukareszt stawiał na wartości oraz realizował cele przyświecające  formatom współpracy, w których uczestniczy Rumunia. Pod tym względem działania władz rumuńskich są spójne. Zresztą te od dawna działają na rzecz bezpieczeństwa i rozwoju państw regionu, głównie poprzez ożywione działania dyplomatyczne w szeroko pojętym basenie Morza Czarnego. W rezultacie Rumunia jest inicjatorem i jednym z beneficjentów projektów wyrównujących szanse pomiędzy trzema regionami. Aktywnie uczestniczy również w przedsięwzięciach infrastrukturalnych w pięciu obszarach: energetyka, transport, telekomunikacja, ICT oraz ochrona ludności.

Społeczeństwo i władze rumuńskie wykazują rosnące zainteresowanie wielostronnym dialogiem oraz opowiadają się za zintensyfikowaniem wysiłków na rzecz rozwoju lokalnej gospodarki oraz poprawy poziomu bezpieczeństwa w regionie.

Rumunia dała się poznać jako wiarygodny partner we wszystkich dotychczasowych formatach współpracy, w tym Inicjatywie Trójmorza. Bukareszt od początku prowadzi spójną politykę zagraniczną, wspieraną przez różniące się od siebie ideologicznie obozy polityczne. Przykład Rumunii dobitnie pokazuje, że można z łatwością przystosować się do potrzeb regionu, o ile wniesie się odpowiedni wkład w opracowanie i wdrożenie strategii sektorowych. Co więcej, rząd w Bukareszcie potwierdza głębokie przywiązanie do demokratycznych rządów prawa oraz wartości takich jak swobody obywatelskie, sprawiedliwość, pluralizm polityczny, praworządność, integracja społeczna, uczciwa konkurencja, a także zgoda pomiędzy grupami etnicznymi oraz mniejszościami narodowymi. Potwierdza to fakt, że Rumunia w pełni respektuje prawa osiemnastu mniejszości narodowych zamieszkujących jej terytorium.

Strategiczne interesy regionu

Inicjatywa Trójmorza okazała się punktem zwrotnym dla planów rozwojowych regionu. Przede wszystkim, sprzyja ona współpracy pomiędzy wieloma państwami, pobudza inwestycje publiczne i prywatne, a także pozwala na trafną ocenę połączeń międzysystemowych oraz interoperacyjności społecznej, politycznej i gospodarczej.

Z uwagi na wielostronny charakter Inicjatywy Trójmorza oraz związane z nią interesy i potrzeby Rumunii, niniejszym prezentujemy szereg niezbędnych zagadnień, by zapewnić zrównoważony rozwój, wyrównać szanse pomiędzy regionami, unowocześnić systemy bezpieczeństwa oraz zacieśnić wielostronne stosunki pomiędzy członkami Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Do kluczowych dla Rumunii dziedzin należą energetyka, transport, telekomunikacja oraz ochrona ludności. Uważamy, że to właśnie w ten sposób Bukareszt może zaspokoić swoje potrzeby w regionie i jednocześnie sprawnie promować interesy polityczne, gospodarcze oraz społeczne na arenie europejskiej.

Wzajemne połączenia energetyczne jako ważny element strategiczny

Rosyjska napaść na Ukrainę wymusiła na Rumunii rewizję krajowego systemu energetycznego. Dotychczas polityka Kremla zakładała wykorzystanie dostawy gazu i ropy jako broni. Obecnie mamy do czynienia ze zmianą stanowiska krajów Unii Europejskiej, które, dywersyfikując dostawy energii, stabilizują własny rynek energetyczny, a tym samym gospodarczy. Za sprawą agresywnej polityki Rosji i wynikających z niej asymetrycznych zagrożeń, wiele rządów uświadomiło sobie, że należy rozbudować i wzmocnić w dużej mierze niedofinansowe połączenia energetyczne.

Inicjatywa Trójmorza pozwoli Rumunii opracować nowe projekty energetyczne oraz niezbędne prawodawstwo w tym zakresie. Priorytetem jest przebudowa sektora energetycznego tak, by połączyć ze sobą kraje na wschodzie Europy oraz zaoferować korzystniejsze warunki dostaw energii dla odbiorców końcowych. Stabilny rynek energetyczny oraz połączenia systemów przesyłowych energii oraz gazu ziemnego stanowią podstawę bezpieczeństwa Rumunii z uwagi na fakt, że zmienne ceny energii zagrażają stabilności regionu, jak i całej wspólnoty europejskiej.

Kolejną kwestią, jaka interesuje władze w Bukareszcie w ramach Inicjatywy Trójmorza jest wypracowanie przejrzystych i spójnych regulacji prawnych na szczeblu krajowym i regionalnym. Członkowie formatu zyskaliby tym samym szansę na skuteczniejsze wykorzystanie źródeł energii, mitygując negatywne skutki zawirowań na rynku energii dla konsumentów. Rumunia aktywnie zabiega o wsparcie sojuszników w regionie, by móc zaspokoić bieżące potrzeby inwestycyjne przy jednoczesnym uwzględnieniu warunków klimatycznych i geopolitycznych. Transformacja systemów elektroenergetycznych wymaga bowiem precyzyjnie zaplanowanych inwestycji oraz efektywnego wykorzystania środków finansowych.

Planowanie strategiczne dla rumuńskiego sektora energetycznego wiąże się ze zwiększeniem stopnia wzajemnych powiązań pomiędzy tym krajem, Mołdawią, Ukrainą i państwami kaspijskimi. W tym kontekście sens mają dwukierunkowe (wschód-zachód) połączenia przesyłowe energii elektrycznej oraz gazu ziemnego.

Modernizując systemy magazynowania gazu ziemnego, bilansowania rezerw energii elektrycznej oraz synchronizując sieci energetyczne Mołdawii i Ukrainy z Europą, Rumunia konsekwentnie realizuje interesy w regionie i jednocześnie gwarantuje rentowność produkcji energii elektrycznej dla sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej i gazu ziemnego państw sojuszniczych. Władze w Bukareszcie liczą, że dzięki reformie rynku energetycznego państwa regionu uodpornią się na kolejne odsłony kryzysu energetycznego.

Kierunek rozwoju połączeń transportowych

Nadrzędnym celem połączeń transportowych jest rozwój infrastruktury przy uwzględnieniu wzrostu gospodarczego Rumunii oraz pozostałych krajów regionu.

Jeszcze przed przystąpieniem do Unii Europejskiej Rumunia wykazywała żywe zainteresowanie tym, jak projekty na rzecz rozwoju regionalnego mogą przełożyć się na wydajniejszy i lepiej rozwinięty transport kolejowy, drogowy, rzeczny oraz morski.

Infrastruktura transportowa w Rumunii rozwijała się, by nadążyć za trendami na świecie i móc stale zwiększać wolumen przewożonych ładunków. W konsekwencji na drogach pojawiło się więcej pojazdów ciężarowych, co generowało wysokie koszty i doprowadziło do wzrostu poziomu zanieczyszczeń. Władze Rumunii doskonale zdają sobie sprawę, że integracja jest najlepszym sposobem na wyrównywanie szans, również w kwestii transportu.

Rumunia jest drugim co do wielkości i liczby ludności krajem Europy Środkowo-Wschodniej, którego władze dostrzegły potrzebę rozwoju transportu intermodalnego,

co usprawni i zwiększy przepływ towarów, usług i ludzi, a co za tym idzie – doprowadzi do wzrostu konkurencyjności tego regionu Europy.

Z naszego punktu widzenia, wzrost stopnia wykorzystania infrastruktury będzie pośrednio generować dochody dla jej zarządców, operatorów transportu, jak i przedsiębiorców z uwagi na mniejsze koszty operacyjne.

Niestety, z uwagi na słabo rozwiniętą infrastrukturę transportową Rumunia wykazuje negatywny bilans gospodarczy, z związku z czym kraj nie jest atrakcyjny dla przewoźników.

Długość czynnych linii kolejowych wynosi 10 tys. km, w tym 4 tys. km zelektryfikowanych. Sieć publicznych dróg, obejmująca również autostrady i drogi krajowe (europejskie, główne i lokalne) liczy około 87 tys. km.

Innym istotnym ze strategicznego punktu widzenia aspektem są bezpośrednie inwestycje w infrastrukturę transportową, by w nadchodzących latach oddać do użytku połączenia południe-północ i usprawnić przy tym przepływ ludzi i towarów.

Dotychczasowy katalog inwestycji w dziedzinie transportu obejmuje dwa kluczowe dla Rumunii projekty: a) Via Carpatia – międzynarodowa trasa łącząca Gdańsk i Saloniki, której jedna z odnóg docelowo ma dotrzeć do Konstancy nad Morzem Czarnym oraz b) nowe śródlądowe drogi wodne, głównie połączenie Wisła-San-Dniestr-Prut-Dunaj.

Sektor ICT

Uważamy, że ze względu na konkurencję w sektorach łączności i technologii informacyjnych, wydajność istniejących sieci oraz zasady jednolitego rynku, Rumunia powinna zająć stanowisko w kwestii wzajemnego połączenia krajów  Morza Adriatyckiego, Czarnego oraz Bałtyckiego.

Branża łączności elektronicznej w perspektywie średnioterminowej utrzymuje stałe tempo wzrostu. Dlatego też władze w Bukareszcie powinny aktywnie lobbować za wdrożeniem, rozwojem oraz zapewnieniem zasobów dla komercyjnych usług 5G w regionie i całej Europie. Dzięki temu region ma szansę stać się europejskim liderem w dziedzinie nowych technologii.

Geostrategia i ochrona ludności

Rumuńska polityka zagraniczna bazuje na przewidywalności opcji strategicznych, zasadności zajmowanych stanowisk oraz rzetelnego wypełniania zobowiązań na szczeblu regionalnym i globalnym. Koncepcja nowoczesnego regionu opiera się na planach, których urzeczywistnienie wymaga jednak sporych nakładów pracy.

Kluczowe znaczenie dla pogłębienia roli krajów regionu w kontekście euroatlantyckim ma partnerstwo strategiczne Inicjatywy Trójmorza. Rumunia opiera swoją strategię bezpieczeństwa o gwarancje wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej i NATO. Niemniej, władze w Bukareszcie podniosły niedawno kwestię interoperacyjności wojsk Sojuszu oraz rozwoju zdolności cywilnych.

Szereg instytucji na szczeblu krajowym podjęło zobowiązania polityczne, by zoptymalizować działania w dziedzinie reagowania kryzysowego. Dzielą się one na następujące kategorie: zwiększenie gotowości oraz wydajności, a także zacieśnienie współpracy. W obliczu wojny w Ukrainie Rumunia dąży do zacieśnienia współpracy wojskowej i cywilnej w krajami NATO w regionie, jednocześnie działając na rzecz zwiększania zdolności bojowych również poza granicami Sojuszu.

Rumunia nieustannie dąży do wzmocnienia swojej pozycji jako równoważnego partnera zarówno w regionie, jak i na arenie międzynarodowej. Jej bezpieczeństwo narodowe zależy z kolei od zaangażowania wszystkich dostępnych mechanizmów, by Inicjatywę Trójmorza rozszerzyć o Mołdawię i Ukrainę.

Pogłębienie partnerstwa w Mołdawią i Ukrainą ustabilizowałoby Inicjatywę, do której oba państwa mogłyby wnieść znaczący wkład.

Wsparcie dla Mołdawii i Ukrainy w ich europejskich dążeniach wpisuje się w strategię Bukaresztu na rzecz stabilizacji politycznej i gospodarczej UE i NATO, na czym skorzystają Mołdawianie, Ukraińcy oraz cała społeczność rumuńskojęzyczna. Rozszerzenie Unii na Wschód pozwoli wyrównać szanse obydwu państw, a także umożliwi bezpośrednie lokowanie inwestycji.

Dodatkowe zalecenia

Poniżej kilka rekomendacji, za sprawą których Rumunia może uefektywnić dotychczasowe działaniach w ramach Inicjatywy Trójmorza:

1) Władze Rumunii powinny odpowiedzialnie przenosić własne interesy na formaty współpracy, którego stroną jest Bukareszt;

2) Należy wypracować odpowiednie strategie komunikacyjne, by zyskać szerokie poparcie społeczne dla projektów Inicjatywy;

3) Należy prawidłowo ocenić bieżący stan infrastruktury krytycznej, by zapobiec potencjalnym zagrożeniom hybrydowym;

4) Należy nawiązać dialog z Ukrainą i Mołdawią oraz opracować wspólny plan działania w kwestii strategicznych celów Inicjatywy Trójmorza;

5) Należy zintensyfikować działania dyplomatyczne w takich obszarach jak energetyka, bezpieczeństwo, gospodarka, kultura i ochrona ludności, by tym samym osiągnąć strategiczne cele Rumunii w regionie;

6) Należy wspierać europejskie dążenia Mołdawii i Ukrainy;

7) Należy wspierać integralność terytorialną Mołdawii i Ukrainy, inicjując stosowne programy na poziomie regionalnym.

Cătălin-Gabriel Done

Wiceprezes Experts for Security and Global Affairs Association (Rumunia)